yeni ekonomik mekanizma ne demek?

Yeni Ekonomik Mekanizma, 1968'de Macaristan Halk Cumhuriyeti'nde başlatılan geniş kapsamlı ekonomik reform. Reformun etkisi 1972 ve 1978 arasında Doğu Bloku ülkelerini ortak siyaseti sonucu azaldı. Ancak 1989 Devrimleri sona erene kadar, reform ilkeleri adı vurgulanmasa bile Macaristan ekonomisini etkilemeye devam etti. Reform nedeniyle, 1980'lerde Macaristan, market mekanizmasını merkezi planlamaya oranla yüksek tuttu. Bu durum Sovyet ekonomisinden oldukça farklı bir yol izlemesine ve aynı oranda politik zorluklara yol açtı. Gulaş Komünizmi adıyla bir karışım politikası uygulandı. Batılı kaynaklar reform ilkelerinin etkisi altındaki Macar ekonomisinin, diğer Doğu Bloğu ekonomilerinden daha iyi performans gösterdiğini belirtti ve "Macaristan'ın kışla komünizminde en mutlu kışla olan ülke" olduğunu ifade ettiler. Pek çok Sovyet ve Doğu Avrupalı insan, Macaristan'daki ekonomik ve kültürel çevre nedeniyle Macaristan'a gitti.

Piyasa mekanizmaları ile merkezi planlama arasındaki gerilimler ve uyumlar zaman zaman krizlere neden oldu. Bazı kaynaklar Macaristan'ın ekonomik reformun her ikisinin de Stalinist bir sisteme niteliksel olarak karşı karşıya olduğu duruma bağlı olarak Çin ekonomik reformu'na benzetti.

Reform

1956-1968 arası dönem Doğu Avrupa'da reformlar meydana geldi. Bu reformların başlangıcı, 1956'daki Macar Devrimi ile patlak verdi. Bu gelişme János Kádár'ın Macaristan Halk Cumhuriyeti'nin lideri olarak göreve gelmesi Macar Sosyalist İşçi Partisi'nin kurulmasıyla sonuçlandı. Kádár'ın Aralık 1961'de “bize karşı olmayanların bizimle olduğunu” söyleyerek birleşik bir Macaristan yaratma hedefini oluşturdu. Sosyal barışa ulaşan Kádár, dikkatini ekonomik gelişime yöneltti.

7 Mayıs 1966'da Parti Merkez Komitesi Kádár'ın Yeni Ekonomik Mekanizma olarak bilinen ekonominin reformu için planlarını açıkladı.¹ Leonid Brejnev'in etkisi neticesinde Sovyetler Birliği Komünist Partisi Politbürosu'nun reformizm karşıtı politikaları olmasına rağmen başbakan Aleksey Kosigin hem Brejnev'i hem de Politbüro'yu ikna ederek reformların önünü açtı.² Reform, herhangi bir Comecon ülkesinin “savaş sonrası en radikal değişimi” olarak kabul edildi.³ 1 Ocak 1968'de resmi olan plan, merkezi planlamadaki yetersizliklerin üstesinden gelmek için ademi merkeziyetçiliğe büyük bir kayma oldu. Yeni ekonomi politikası, ekonomik sistemin kapsamlı bir reformu oldu, şirketler arasında pazar ilişkileri yarattı, fiyatları tahsis edici fonksiyonları meydana getirdi ve karları en üst düzeye çıkarmak için fiyatlara cevap veren firmalara olanak sağladı.⁴

Şirketler

Merkez Komite'nin 7 Mayıs tarihli belgesi, şirketlerin yeni ekonomik politika altındaki rolündeki değişiklikleri ayrıntılarıyla belirledi. Reform, üreticilere ne sattıklarına, ne kadar satış yaptıklarına ve satışa sunabileceklerine karar verme olanağı tanıdı, ayrıca ticari veya işbirliğine dayalı ilişkiler kurma özgürlüğü sağladı. Alıcılara yerli ürünler ile ithalat arasında seçim yapma özgürlüğü verildi. Ek olarak, firmalara yatırım yapma ve istihdam alma konusunda daha fazla özerklik verildi. Merkez Komite'nin belirttiği gibi, başarı bir firmanın karlılığı ile ölçülecekti.⁵ Yeni Ekonomik Mekanizmanın ademi merkeziyetçi yapısı karar alma sürecinde bir iyileşme sağladı ve daha merkezi bir karar için bilgi iletilmek zorunda kalmadan yerel düzeyde temel kararların alınmasını sağladı.⁶ Macaristan hükümeti, 1968'de yatırıma ayırdığı 128 milyar forintin %53.1'ini (68 milyar forint) işletmelere verdi.⁷

Kaynakça

Orijinal kaynak: yeni ekonomik mekanizma. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. Balassa, Bela. The Economic Reform in Hungary. Economica, New Series, Vol. 37, No. 145. (Feb., 1970), s 1-22. ↩

2. ↩

3. Granick, David. The Hungarian Economic Reform. World Politics, Vol. 25, No. 3. (Apr., 1973), s. 414-429. ↩

4. ↩
5. ↩
6. ↩

7. Das Gupta, K.K.. The Nature of Post-Reform Economic Management in Eastern Europe: The Hungarian Case. Social Scientist, Vol. 9, No. 1. (Aug., 1980), s. 3-17. ↩

Kategoriler